Het woord sjamaan komt van de taal van de Evenki, een nomadisch Toengoezisch volk uit Siberië. De betekenis van dit woord heeft te maken met esoterische kennis en buitengewoonlijke spirituele vaardigheden. Het betekent letterlijk ‘hij of zij die weet’ of ‘hij of zij die in het donker ziet’.

Wat is een sjamaan?

Sjamanen komen overal ter wereld voor. Wat ze overeenkomstig hebben is dat ze het universum waarnemen als een wereld van dingen die je ziet, de ‘menselijke wereld’, en een wereld van dingen die je niet ziet, de ‘geestenwereld’. Een sjamaan begrijpt dat deze twee werelden samen een geheel vormen en kan tussen deze werelden reizen om kennis en ervaringen op te doen. Deze kennis kan de sjamaan gebruiken om mensen te helpen, bijvoorbeeld voor genezing, voorspelling of spirituele groei. Sjamanen kunnen hun vaardigheden ook gebruiken voor dieren of bomen en planten. Het is maar net wat hun aandacht vraagt.

Alle sjamanen ontdekken, vaak onverwachtst, dat ze makkelijk in trance kunnen gaan. Dit stelt ze in staat om contact te maken met de geestenwereld. Trance in deze zin betekent een staat van breder bewustzijn, in welke het individu met intentie zijn of haar aandacht weerlegt van de dagelijkse realiteit naar een alternatieve, parallelle realiteit. In deze realiteit kan de sjamaan allerlei geesten, gidsen en helpers tegenkomen. Dit hoeven geen menselijke gedaantes te zijn, maar kunnen ook dieren of elementen uit de natuur zijn. Soms is er niet eens een ‘fysieke’ vorm aanwezig maar slechts energie – aantrekking en afstoting – welke de sjamaan stuurt.

Hoewel een leraar kan helpen om je sjamanistische praktijk te verbeteren, kun je niet leren om sjamaan te worden. Er bestaan geen diploma’s of certificaten voor. Een sjamaan ben je, of ben je niet. Het brengen van sjamanistische praktijken in je leven maakt je om deze reden nog geen sjamaan. Het is niet iets dat je aan en uit zet. Sjamanisme is een roeping, geen spirituele zoektocht. Het heeft in feite dus ook niets met regels en voorschriften te maken. Er is geen goede of verkeerde manier om het werk te doen. Slechts onze perceptie, onze mening, die maakt dat we ons meer aangetrokken voelen tot een bepaalde manier van werken.

 

Verschillende soorten sjamanen

In de kern van het sjamanisme ligt het krachtige pad van directe openbaring, het weten. Alle sjamanen gebruiken trance en hun connectie met de geestenwereld om tot dit weten te komen. Maar hoe men in trance komt én de kennis gebruikt hangt af va het soort sjamaan.

De Navajo (Diné), de Inuit, de Huichol in Mexico en de Shipibo van de Peruviaanse amazone zijn allemaal klassieke voorbeelden van sjamanistische culturen. Al deze samenlevingen onderscheiden vijf verschillende soorten sjamanen welke de wereld op totaal verschillende manieren waarnemen.

 

1. De survival georiënteerde sjamaan

Dit is een sjamaan welke als erg gevaarlijk wordt beschouwd. Deze sjamaan beoefent de duistere kunsten, maakt mensen ziek en zaait dood en verderf. Ze opereren niet vanuit een gewetensvolle manier en zijn bereid om kwaadaardige dingen te doen tegen alles en iedereen wanneer ze daar zin in hebben. Deze sjamanen opereren vanuit een overlevingsgericht waardesysteem en hoewel ze hun diensten aan anderen kunnen verlenen, zit er altijd een vorm van eigenbelang bij. Omdat de uitkomsten kwaadaardig zijn, hebben deze sjamanen vaak ook kwaadaardige handelingen nodig om contact te maken met hun gidsen, zoals offers. 

 

2. De regel georiënteerde sjamaan

Een tweede soort sjamaan is iemand die niet innoveert maar alles doet volgens het boek en strikte traditie. Deze sjamanen zijn effectief maar vaak niet in staat om om te gaan met dingen die ze niet eerder hebben gezien of geleerd. Ze volgen de regels strikt op en veroordelen hen die werken op een meer intuïtieve en innovatieve manier. Deze sjamanen zijn niet gemotiveerd door ambitie, maar vinden het fijn om anderen te intimideren en hun macht uit te oefenen over anderen. Ze zullen hun krachten dan ook gebruiken voor kwade praktijken.

 

3. De succes georiënteerde sjamaan

De derde soort sjamaan is vooral geïnteresseerd in reputatie. Hij of zij wil de meest belangrijke persoon zijn. Deze sjamanen houden van macht en zijn bereid om het te gebruiken om te domineren en te controleren. Ze hebben een hekel aan een ieder die de aandacht van hen afleidt en zullen proberen andere sjamanen die met hen concurreren, te ruïneren of weg te jagen. Deze sjamanen hebben grote ego’s en eisen vaak een beloning voor hun werk, inclusief geld, seks of macht. Deze succes-georiënteerde sjamanen zijn innovatief, maar houden hun kennis vaak geheim, zodat ze de enige lijken die het bezitten.

 

4. De relatie georiënteerde sjamaan

Deze soort sjamaan is waarschijnlijk de bekendste. Dit zijn de individuen die toegewijd zijn aan dienstverlening en hard werken ten behoeve van hun volk. Er wordt een beroep op ze gedaan vanuit de gemeenschap om te helpen waar dat nodig is, zelfs al krijgen ze er geen betaling of beloning voor. Deze sjamanen zijn genereus, vriendelijk en zorgzaam met aanzienlijke vaardigheden. Het zijn goede leraren en ze zullen hun uiterste best doen om geïnteresseerden te leiden en te onderwijzen. Ze zijn relatie-georiënteerd omdat ze meer geven om het helpen van anderen dan het hebben van reputatie of macht. Ze kunnen innovatief zijn, maar volgen vaak de tradities van hun stam en zijn voorzichtig met het inbrengen van nieuwe rituelen en dergelijke. Dit doen ze om niemand af te schrikken – een goede relatie is het belangrijkste. Vaak hebben ze dit ook niet nodig om hun werk goed te doen.

 

5. De filosofisch georiënteerde sjamaan

De vijfde soort sjamaan is net als de vierde soort vriendelijk, genereus en zorgzaam, maar is een zelf-gerealiseerde meester. Deze sjamanen weten hoe ze dingen op hun eigen manier kunnen doen en volgen niet perse regels of tradities. Dat hebben ze namelijk niet nodig om zich te versterken. Deze sjamanen zijn erg krachtige individuen die de wetten van het universum kunnen buigen. Ze houden geen rituelen of ceremonies om in trance te komen maar beleven het continu. Zo kunnen ze hun hand over iemand heen halen en iemand genezen. Deze sjamanen zijn zeldzaam, maar bestaan overal. We noemen deze spirituele meesters of visionairs ‘filosofisch georiënteerde’ sjamanen. Ze leven vaker geïsoleerd of wat meer afgezonderd van de gemeenschap.

De schaduwkant van sjamanisme

Het is belangrijk om de schaduwkant van sjamanisme te benoemen zodat het verschil tussen het wel en niet misbruiken van macht kan worden gemaakt, zoals het geval is bij de eerste 3 soorten sjamanen. Om niet in de val te lopen en sjamanisme te gebruiken voor het eigen gewin, is het belangrijk om persoonlijk healingwerk te doen en bewust te zijn van ‘spiritual bypassing’; het negeren van hoe het ego en de emoties het leven beïnvloeden. Een goede sjamaan is zich bewust van zijn of haar ego-patronen en kan erop reflecteren. Pas wanneer we ons bewust ZIJN van ons eigen (on)bewustzijn kunnen we sterk staan in onze integriteit en werken vanuit een plek van liefde, compassie en wijsheid.

 

Leefwijze

Hoewel er in vroegere tijden veel rituelen werden gehouden, is sjamanisme niet zozeer een religie als wel een spiritueel pad. Het is eerder een methode, een manier van leven. Sjamanisme gaat er vanuit dat alles in de schepping een geest heeft en dat alles met elkaar verbonden is. De sjamaan is de auteur van het verhaal, de mythemaker. Het onderscheid tussen sjamanisme en andere spirituele praktijken is dat het belangrijkste werk van sjamanen in de spirituele wereld is, waar ze verschillende dingen bereiken door hun relatie met helpende geesten. Sjamanisme betekent dus eigenlijk het in contact staan met het ‘AL’, het bewustzijn dat overal is en inzit en het daarmee kunnen verbinden door een haast continue trancestaat. De sjamaan ‘weet’ dus door het contact met het alomvattende bewustzijn.

We zijn bewustzijn en dragen een lichaam. Als we rechtstreeks met dit bewustzijn in contact komen en zo ook met onze helpers, wordt alles – zowel de genezing als de hulp die we in het leven nodig hebben – voor ons beschikbaar. Het omgaan met deze transpersoonlijke helpers gaat niet over aanbidding. Het gaat over relaties.